Waar is dat witte knopje nou toch voor? Bijna niemand weet het.

Klassiek grijs telefoontoestel met aardtoets
Klassiek grijs telefoontoestel met aardtoets
Wit knopje
Wit knopje

Heb je er wel eens op gedrukt? Ik wel. Heel vaak. Ook vroeger, als kind. Er gebeurde helemaal niets. Ik had het wel eens aan mijn moeder gevraagd en zij vertelde iets vaags over doorverbinden en dat het knopje niet werkte op onze aansluiting. Eigenlijk wist ze het zelf ook niet. Niemand wist het eigenlijk. Toen niet en nog steeds niet.

En toch had het merendeel van de telefoons van de PTT zo’n wit knopje. En niet alleen die van de PTT, ook in andere, vooral Europese landen, hadden toestellen zo’n wit knopje. Of een andere kleur. Maar een knopje zat er. Je vond ze op onze eigen T65, maar ook op de Duitse en Belgische  telefoons. En veel mensen vroegen zich af waar het voor was.

Het mysterie ontrafeld

Een zwart "wit" knopje
Een zwart “wit” knopje

En hier is dan eindelijk de uitleg: het witte knopje is de zogenaamde aardtoets. Het werkte alleen op sommige, particuliere installaties en kleine bedrijfscentrales en niet op het openbare netwerk.

Als je op dit knopje drukte, terwijl je iemand aan de (buiten)lijn had, ging die verbinding in de wachtstand. Dan kon je verbinding kiezen met een ander toestel in het netwerk en ruggespraak houden. Drukte je dan nogmaals op de aardtoets, dan kreeg je het gesprek met de buitenlijn weer terug. Drukte in plaats daarvan de ander op de aardtoets, dan werd het gesprek op de buitenlijn doorverbonden naar diegene.

De techniek

Wit knopje dat rood is
Wit knopje dat rood is

Met de aardtoets wordt een verbinding gemaakt tussen de A-draad van de telefoonlijn en de aarde. Dit werkt alleen goed als alle apparatuur een gemeenschappelijke aarde-aansluiting hebben. Het is daarom vooral geschikt voor niet al te grote netwerken, zoals huisnetwerken of kleine bedrijfsnetwerken. Het is niet geschikt voor netwerken waarbij gebruik wordt gemaakt van bovengrondse lijnen.

De aardtoets is niet hetzelfde als hook flash

In Noord Amerika werd voornamelijk gebruik gemaakt van de hook flash of flash knop. Hierbij wordt zeer kort de verbinding verbroken en zo de centrale een signaal gestuurd. Deze techniek is afkomstig uit de tijd dat er nog handmatige verbindingen werden gemaakt (voor het kiesschijf-tijdperk). In oude films is vaak te zien hoe iemand op de haak van een candlestick tikt en “operator, operator!” roept.

En weg zijn de knopjes

Wit knopje met PTT-logo
Wit knopje met PTT-logo

Gek genoeg zijn er indertijd heel veel toestellen met een dergelijke toets uitgerust. In Nederland zijn zelfs van eind jaren 60 tot begin jaren 80 standaard allemaal met een aardtoets uitgevoerd. En dat terwijl het knopje vrijwel nooit een functie had.

Op moderne telefoons zijn de aardtoetsen verdwenen. Door allerlei digitale signaleringsmethoden is een dergelijke knop niet meer nodig. En niemand weet nog waar het knopje voor was. Bijna niemand, dan.

Wanneer heb jij voor het laatst op zo’n knopje gedrukt?
Vond je dit artikel leuk? Laat dan even een berichtje achter. 🙂

Wist je trouwens dat je nog steeds kunt bellen met een kiesschijf? Lees dit artikel voor meer informatie.

24 Reacties

  1. Geweldig! Dit zijn van die weetjes waar je in principe niet veel aan hebt, maar tegelijkertijd dus wel. Want hiermee is meteen het mysterie ontrafeld (zelf ook vaak op gedrukt zonder resultaat)

  2. thanks for the explanation Arwin. based on your article, may I infere all (almost all) European telephones of that time were suitable for home and office use, existing not office-dedicated equipment?

    • Well, sort of. That is the case for normal dial telephones, but there were also special multi-line telephones especially for office environments.

  3. Hoi Arwin, dat ik er na meer dan 45 jaar achter kom waar het witte knopje voor is….te gek…maar leuk om te weten.
    Leuke site overigens, bij toeval tegengekomen, omdat ik met een wonderfoon bezig ben en info nodig heb over een scharnierpunt welke ontbreekt in een bakeliet toestel waar ik aan werk.
    Gr, Alex.

    • Hoi Alex, leuk om te lezen dat het een eye opener was.
      Heb je een bepaalde vraag over dat scharnier? Stuur me dan even een email met een foto.
      Groeten,
      Arwin

  4. “Ik had het wel eens aan mijn moeder gevraagd en zij vertelde iets vaags over doorverbinden en dat het knopje niet werkte op onze aansluiting”.

    Ha, ha. Ik zou bijna denken dat we familie zijn, maar waarschijnlijk had in de jaren 70 iedereen zo’n moeder. Heel herkenbaar voor mij in ieder geval!

    En een duidelijke uitleg.

  5. Heel leuk om dit artikel te lezen! Ik kwam je site tegen omdat ik op zoek ging naar de bekende grijze telefoon met draaischijf. Ik wil weer een vaste telefoon en dat gevoel van vroeger terug hebben. Het geluid van die enige echte “tringgggg” en als je ophangt hoorde je ook een soort belletje.

    Haha ik had ook een moeder die wat vaag moppelde over dat witte knopje. Ik heb er vaak op drukt… snapteer nieta van.

  6. I bought a T65 recently on the flea market. The button was stuck so I tought that It’s some cosmetic stuff. Then I opened up and saw that button actually has a purpose.

  7. Ik zoek eigenlijk een centrale die nog met die knopjes werkt.
    Ik weet dat het in het T65-tijdperk een grote rechthoekige beige kast was.
    De naam ‘Klavervier’ hangt nog ergens in mijn geheugen.
    De latere homevoxen (die ik nu heb) werken al met hookflash, ondanks dat ze nog aardaansluitingen voor de toestellen hebben (je kon per toestel een kostenteller monteren, en die had een aardleiding nodig).

    • Hallo Theo, volgens mij is het idde en klaviervier-centrale die je bedoelt. Heel soms komen er eentje voorbij op marktplaats.

      Groeten,

      Arwin

  8. Interessant om eindelijk eens te lezen waar het knopje voor is! Ik ben van 1986, maar wij hadden thuis nog een T65-TDK in gebruik. Ook mijn ouders wisten niet precies waar het knopje voor diende. Mijn vader hield het op ‘aardtoets’, waarmee je in een netwerk verbinding tussen toestellen kon maken. Jammer, want we hadden maar één T65.

    Nu blijkt het toch wel iets ingewikkelder te liggen! Waarom werkte het systeem niet standaard als je meerdere T65-toestellen in huis had? Het lijkt mij ideaal om een beller vanuit de woonkamer te kunnen doorverbinden naar de slaapkamer. Waarom zat het knopje op bijna alle toestellen, terwijl ze nauwelijks werden gebruikt?

    • Hallo Floris, bedankt voor je bericht. Helaas is het allemaal niet zo eenvoudig. Je hebt eigenlijk gewoon een kleine telefooncentrale nodig om binnen een huis onderling te kunnen doorverbinden en telefoons te laten rinkelen. Die zijn en waren er wel, maar daar hoort natuurlijk wel een prijskaartje bij.

      Groeten,
      Arwin

  9. Old movies often show somebody operating the hookswitch on a candlestick telephone yelling: “operator, operator!”.
    I was laughing tears about your observation, Arwin – so true!! 😀 😀 😀

    • Thanks Tom!
      So I see you are a Mercedes man. I drive an R170 SLK 230 Kompressor. Unfortunately not as vintage as your card.
      Regards,
      Arwin

  10. Mijn vader had een autorijschool en we hadden daarom twee toestellen in huis, eentje in de huiskamer en een in een kantoortje. Het knopje werd daadwerkelijk gebruikt om gesprekken over te schakelen van het ene naar het andere toestel.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.


*