Het Leven Geillustreerd 1922: Vol=automatische toestellen

het leven 1922 titel

Een artikel over het allereerste gebruik van automatische telefonie in Nederland. Opvallend is de verbazing over dit wonder der techniek en de omstandig uitleg van het gebruik van de kiesschijf.

Ik kwam dit artikel toevallig tegen tussen mijn spullen, op zoek naar iets anders. Het zat tussen archiefstukken die ik van een andere verzamelaar kocht. Het is het originele blad uit 1922.

S&H ZBSA 19
S&H ZBSA 19

Het afgebeelde toestel is waarschijnlijk nooit gebruikt in die tijd in Amsterdam. Het is een Siemens & Halske ZBSA 11 uit 1911. Tegen de tijd dat Amsterdam automatiseerde in 1922, was zijn opvolger in productie, de ZBSA 19.

Het Leven Geillustreerd was een weekblad met een sensationele inhoud en maakte veel gebruik van fotoreportages. Fotojournalistiek stond toen nog in de kinderschoenen en dit blad deed indertijd regelmatig veel stof opwaaien. Het blad had een gedurfde journalistieke stijl in combinatie met actuele foto’s en een los taalgebruik.

Hieronder een transcriptie van de originele tekst, in originele spelling.

Vol=automatische toestellen der Amsterdamsche Gemeente-telefoon, die binnenkort hun intrede zullen doen.

Het Leven 1922 p1
Het Leven 1922 p1

Hiernaast een bureautoestel volgens het volautomatische systeem, en hierboven een wandtelefoon, zooals de Gemeentetelefoon in Amsterdam ze in deze maand reeds in sommige stadsgedeelten bij nieuwe geabonneerden zal plaatsen.

Het is niet buitengemeen hoffelijk, en ‘t is ook een tikje onrechtvaardig, deenboven wordt het misschien een bevestiging van de stelling dat het nieuwe dáárom nog niet altijd beter is dan ‘t oude…. maar tòch is het een feit dat menig ongeduldig handelsman of winkelier of kantoormensch ‘n zucht van verlichting zal slaken als hij ‘t hoort: we raken de telefoonjuffrouwen kwijt!

Want dàt staat nu te gebeuren.

En hierboven stellen we u voor….de “mechanische telefoonjuffrouwen” in uw telefoon-zelf, zooals wij en u, de één wat vroeger, de ander later, ze nu in Amsterdam in huis zullen krijgen: het “vol-automatische” toestel, dat zelf de verbinding die u wenscht “maakt” zonder zonder tussenkomst van de juffrouw der Centrale, zonder menschelijke bemiddeling….

Amsterdam semi automatic exchange
Amsterdam semi automatic exchange

Binnenkort zal in de centrale Centrum de installatie voor de nummers 6000 tot 8000 gereed zijn. Deze uitbreiding is ingericht voor de aansluiting van de hierboven gekiekte toestellen. Weldra zal dus aan de abonné’s, die een Centrum-nummer moeten krijgen, zooveel mogelijk een dergelijk apparaat gegeven worden. Verder is het de bedoeling successievelijke groepen van 100 nummers van de bedieningstafels, waar de juffrouwen de verbinding tot nu toe bewerkstelligen, af te voeren en voor het vol-automatische systeem in te richten to langzamerhand, als iedere centrale zal zijn “omgebouwd” (om dit Germanisme maar eens te gebruiken) tot dit systeem, alle abonné’s hun eigen telefoonjuffrouw zullen geworden zijn, en de Centrales niets dan zelfwerkende in- en omschakelaars, niets dan machinale, van-zelf-u-aansluiting-gevende instrumenten zullen bevatten.

Het Leven 1922 p2
Het Leven 1922 p2

Aan “Het Leven” is de taak, om de abonné’s die eerlang hun automatische telefoon krijgen, alvast in te lichten over de werking van deze toestellen. Men bekijke de foto’s maar eens: daar is op elk toestel een schijf vóórop gemonteerd, die veerend draait in de gewone richting….mèt de zon mee, zooals het heet. Die schijf bevat 10 gaten, correspondeerend op 10 nummers. Wie nu een ander wil opschellen, heeft altijd vijf malen die schijf te draaien totdat de vinger de nok raakt: de eerste manupulatie geeft aan welke centrale men hebben moet. Tot duver heeten die nog “Noord”, “Zuid”en “Centrum”, maar in het vol-automatische systeem krijgt elke Centrale een nummer in plaats van een naam. Men bemerkt: dit systeem is berekend op 10 nummers: er is dus plaats voor 10 Centrales! Noord is 1, Zuid is 2, Centrum 3. De tweede manipulatie – draaien tot aan de nok! – geeft aan de duizendtallen van het nummer dat men wil opbellen, – de derde de honderdtallen, de vierde de tientallen, de vijfde de eenheden. Elk cijfer

Kiesschijf jaren 20
Kiesschijf jaren 20

tot de 10.000 toe (9999) kan dus worden gevormd in elke Centrale. Het systeem geeft dus een capaciteit van 9.999 abonné’s in elke Centrale: met de drie bestaande Centrales kunnen we dus nu komen tot 30.000 aangeslotenen en dit getal kan door aanbouw van nieuwe Centrales tot 100.000 worden opgevoerd. Derhalve: wie wil opbellen Zuid 8729 zat eerst z’n vinger in de 2 en draait tot de nok. Dan loslaten, de schijf springt terug. Dezelfde manipulatie volgt nu in de 8, vervolgens in de 7, dan in de 2 tenslotte in de 9. Is er vijfmaal “overgehaald”, dan is de verbinding vanzelf tot stand gekomen! Zooals gezegd steeds vijf maal draaien! Staan er dus in den telefoongids tusschen letter en nummer een of meer streepjes dan moet men daarom zooveel maal vanaf 0 draaien als er streepjes zijn. C —-4 wordt dus opgebeld door achtereenvolgens 3, 0, 0, 0, 0 en 4 te kiezen. Nog iets. De Rijkstelefoniste kan men bereiken voor het aanvragen van ‘n interlocaal gesprek door 5 maal achtereen vanaf 7 te draaien.

Amsterdam automatic exchange
Amsterdam automatic exchange
Gemeentetelefoon Amstedam
Gemeentetelefoon Amstedam

Nu ja – ‘t zal wel eens niet lukken, d’r zal wel eens een “storing”zijn, en dàn kunt u onder geen omstandigheid meer de telefoonjuffrouw uitveteren, want die is er niet meer…..maar daar komen we wel overheen!
Hoofdzaak is, dank zij de voortvarendheid van de Amsterdamsche telefoondirectie krijgt de hoofdstad een net, dat zoo modern mogelijk is, dat op de grootst-mogelijke expansie is berekend, dat het niet meer te ontberen nut der spreekdraad-gemeenschap inderdaad binnen ieders bereik brengt en technisch zoo hoog staat als de meest-vervolmaakte telefoonnetten in het buitenland.

2 Reacties

  1. Dag Arwin! Al bladerend door de posts kwam ik dit fraaie stukje tegen. Over die S&H type 1911; in de verzameling is een exemplaar met amsterdams stadswapen. Inderdaad is het logisch dat het net na 1922 verder voorzien is van type 19. Toch lijkt er een verklaring. In 1911 is een delegatie van de gemeente telefoon in Hildesheim wezen kijken naar de eerste automatiseringen in Duitschland. Na terugkomst heeft men i.s.m. Siemens besloten een proefproject op te zetten. Een aantal abonnees kregen een automatisch toestel. Wellicht dat het type 1911 met wapen daarbij zat. E.e.a. staat beschreven in een boek van Onno de Wit, telefonie in Nederland 1877-1940. Een zeer lezenswaardig boek!

    Met vriendelijke groet,
    Erik

    • Hallo Erik, bedankt voor je reactie. Ik was niet bekend met deze proef. Ik heb een gedenkboek uit 1936 van de plaatselijke telefoondienst Amsterdam, maar daar wordt er niet over gesproken.
      Ik dacht altijd dat ze voor dat artikel in “Het Leven” gewoon een verkeerde soort stock foto hadden gebruikt. 🙂
      Bedankt voor de aanvulling!

      Groeten,
      Arwin

Leave a Reply to Arwin Cancel reply

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.


*