VEF BAGTA

Bekend, maar toch een beetje anders: dit model is grotendeels geinspireerd op 2 klassieke Europese telefoons, resulterend in dit markante model. Hoewel latere versies van deze telefoon in grote aantallen zijn geproduceerd in de jaren 50 en 60, vind deze telefoon zijn oorsprong in de jaren 30. Mensen die dit toestel kennen, denken meestal dat het om een sovjet-telefoon gaan. Maar van oorsprong is het dat zeker niet.

Oorspronkelijk is deze telefoon ontworpen door VEF in Riga, Letland en geintroduceerd in 1936, toen Letland een onafhankelijke staat was. Maar turbulente historische gebeurtenissen zouden hun sporen achterlaten op dit model en het veranderen van een hoogwaardig kwaliteitsproduct in een ruw en robuust sovjet-product een decennium later.

BAGTA staat voor “Bakelīta Automātiskais Galda Telefona Aparāts”, Balieten automatisch tafel-telefoon-apparaat. Dit model werd geintroduceerd in 1936 en geproduceerd door VEF. VEF company (Valsts elektrotechniskā fabrika, Nationale Electrotechnische Fabriek) in Riga, Letland maakte een serie telefoons die BAGTA heetten, beginnend in de late jaren 30. Hoewel Letland toen nog een onafhankelijke staat was, werd dit toestel later het standaard sovjet toestel in de jaren 50 en 60.

Het bovendeel van de behuizing van de telefoon is gemaakt van bakeliet met een gestanste stalen basis. De behuizing bevat alle electronische componenten en een schema. De binnenzijde is verdeeld in twee compartimenten door het stalen basisdeel, de componenten aan beide kanten daarvan gemonteerd.

De hoorn is gemaakt van bakeliet met de microfoon in een los kapsel en de speaker vast ingebouwd met een los membraan.

Buitenlandse inspiratie

Het eerste dat mij opvoel toen ik dit toestel voor het eerst zag was hoe zeer deze telefoon leek op de Ericsson 1931. Zowel de hoorn als de behuizing hebben een soortgelijke vorm. De manier waarop de behuizing is opgedeeld in 2 compartimenten doet heel erg denken aan de Siemens & Halske VSa Tist 66 (W28) samen met de voorkant van de kiesschijf en het kapje over de microfoon, dat ook nogal lijkt op die van de W28 en de uitgestanste opening voor het nummerbriefje aan de voorkant. Het resultaat is een telefoon die lijkt op een Ericsson die is samengesmolten met een Siemens & Halske telefoon.

Getijden van oorlog

In juni 1940 werd Letland bezet door het soviet leger, zoals overeen gekomen in het Molotov-Ribbentrop-pact. Deze bezetting zou echter niet heel lang duren, aangezien de Duitsers Letland op hun beurt weer bezetten in juni 1941. In juli 1944 was het rode leger weer terug in Letland, op Kurland na, waar de Duitser het nog uithielden tot het einde van de oorlog. Deze steeds wisselende bezettingen resulteerden in grote vernielingen en verlies aan mensenlevens, eindigend met de annexatie van Letland door de USSR. En zei belandde de VEF in de Sovjetunie.

In de USSR, van fijne kwaliteit naar ruig en robuust

Na de oorlog pakte VEF de productie weer op, dit keer voor de sovjet markt. Hun moderne electronishe apparatuur was zeer populair in de Sovjetunie en in 1949 werd er een nieuwe versie van de BAGTA geintroduceerd, de BAGTA 49, met nieuwe electronika. In 1950 kwam er weer een nieuwe versie uit, met een kiesschijf die een grotere diameter had, de BAGTA 50. Dit model zou tot in de jaren 60 in productie blijven.

Toen dit model in 1936 werd geintroduceerd, was het een moderne telefoon van goede kwaliteit. De onderdelen ware mooi afgewerkt, waardoor het apparaat een luxe eigentijdse uitstraling had. Na de oorlog werd het ontwerp verschillende malen aangepast, met andere electronika, maar ook de productiemethoden werden gewijzigd om te conformeren aan sovjet methoden en om aan de standaarden van de sovjetstaat te voldoen. Dit en de andere manieren om met kwaliteitscontrole om te gaan transformeerden het aanzicht van deze telefoon in een ruw gemaakt ietwat ouderwets ontwerp.

Verschillende varianten

Het originele vooroorlogse model was de BAGTA model 24000. Er werd ook een wandversie gemaakt, de BASITA model 24050, die in 1938 werd ingevoerd. De eerste na-oorlogse versie was de BAGTA 49, die andere electrische componenten had en een andere kiesschijf. Ook waren er kleine wijzigingen in andere onderdelen aangebracht, zoals het schroefdraad van de doppen op de hoorn. Daarnaast was het schema in cyrillisch schrift.

De laatste versie was de BAGTA 50, die min of meer hetzelfde was als de 49, maar dan met een kiesschijf met een grotere diameter.

In mijn collectie

Zoals ik al eerder opmerkte, mijn interesse in deze telefoon werd gewekt doordat dit toestel zo erg op de Ericsson 1931 lijkt. De meeste BAGTA’s die je tegenwoordig ziet zijn uit het sovjet tijdperk en ik realiseerde me niet dat de oorsprong van dit toestel buit de Sovjetunie ligt. Nadat ik er achter kwam dat deze telefoon zijn oorsprong heeft in vooroorlogs Letland en ik leerde van een Letse verzamelaar die Olafs Bāliņš heet, waar ik op moest letten, zag ik deze BAGTA op Ebay. Hij werd te koop aangeboden door een Duitse verkoper en direct vielen me een aantal interessante details op, in het bijzonder het schema in alfabet in plaats van cyrillisch en de oude stijl kiesschijf.

Ik slaagde erin de telefoon te kopen voor een redelijke prijs en met niet al te hoge verzendkosten. Toen de telefoon uiteindelijke arriveerde en nadat ik wat onderzoek deed, kon ik vaststellen dat, zoals ik hoopte, dit een vooroorlogs toestel was. Daar was ik natuurlijk erg blij mee.

Misschien dat ik in de toekomst nog een BAGTA 50 op de kop probeer te tikken. Het lijkt me heel interessant de verschillen tussen deze twee te laten zien.